مرکز بررسی اسناد تاریخی

صفحه قبل برو به صفحه

سازمان کوک

متن سند:

سازمان کوک

1 . این سازمان در تمام استان‌ها و شهرستان‌ها (به ویژه در بین شهرهای مرزی و عشایر) دارای سازمان و کمیته‌های مخفی می‌باشد.
2 . سازمان مزبور تا قبل از دستگیری و بازداشت سپهبد کیا (اوایل حکومت دکتر امینی)، زیرنظر و به رهبری مستقیم سپهبد کیا اداره می‌شد و همکاری فوق‌العاده نزدیکی بین اعضای اداره دوم ستاد کل با سازمان کوک وجود داشت و عده‌ای از افسران شاغل خدمت در اداره دوم، که ضمناً عضویت سازمان کوک را داشته‌اند، مأمور همکاری با این سازمان بوده‌اند و در سازمان به اتفاق سایر اعضای مرکزی که از آقایان افسران بازنشسته مورد اعتماد به وجود آمده بود، فعالیت می‌نمودند و ضمناً ریاست فائقه و افتخاری سازمان با شخص اعلیحضرت همایون شاهنشاه می‌باشد و هرگونه اوامر و دستورات سازمانی که تا حدی مهم و قابل توجه باشد، به فرمان مبارک شاهنشاه، یا با اجازه و موافقت قبلی ملوکانه توسط ستاد سازمان به اعضاء ابلاغ می‌گردد.
3 . سازمان دارای کمیته‌های مختلف و متعدد (به نام کمیته فرهنگ. دادگستری. کمیته مجلس شورای ملی. سنا. کارگری. نظامی. فنی. روحانی و وعاظ. پیشه‌ور و اصناف و غیره می‌باشد)، که در هر یک از کمیته‌ها عناصر مربوط به همان حرفه کمیته تشکیل می‌دهند. البته در تمام وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتی، سازمان دارای کمیته یا کمیته‌هایی می‌باشد که عده‌ای از کمیته‌ها به نام کمیته اصلی است و هر کمیته اصلی دارای یک یا چند کمیته فرعی خواهد بود.
4 . به طور کلی اکثریت اعضای سازمان کوک از لحاظ وطن‌پرستی و شاه‌دوستی واجد شرایط اخلاقی و از شاه دوستان و میهن‌پرستانی هستند که بین طبقات و عناصر مختلف اجتماع دستچین شده و اکثراً سوابق درخشانی در مبارزه و فداکاری در راه شاهنشاه و میهن و علیه بیگانه و بیگانه‌پرستان دارند. منتها عده[ای] از اعضای سازمان کوک که دارای مقام و مشاغل حساس اداری (مانند وزارت. مدیریت کل. سناتوری و امثال آنها هستند)، شاید منافع و مصالح فردی خودشان را بر منافع اجتماعی و سیاسی کشور ترجیح می‌دهند و دارای ایمان و اعتقاد کامل نسبت به سوگندی که یاد کرده‌اند، نمی‌باشند و به طور کلی اعتقاد و ایمان اعضایی که در مشاغل پایین‌تر اداری قرار دارند، به مراتب محکم‌تر و در وفاداری شاه و میهن راسخ‌تر هستند. (البته موضوع فوق استنباط شخصی مأمور است.)
[5.] ترتیب قبول عضو جدید بدین قرار است که اعضای هر کمیته، پس از بررسی و تحقیق کافی درباره افکار و عقاید سیاسی و درستی و پاکدامنی و سوابقی که در فعالیت‌های اجتماعی و مردمی دارد، اگر فردی را صد در صد واجد شرایط دانسته و او را کاملاً شاهدوست و میهن‌پرست و مخالف حزب توده و مرام کمونیستی و مخالف عناصر جبهه ملی و مصدقی بداند، پیشنهاد عضویت چنین فردی را به کمیته مربوطه می‌نماید و یکی از اعضای کمیته مأموریت پیدا می‌کند با آن فرد تماس گرفته و بدون کمترین اشاره‌ای و بدون ذکر نام از سازمان کوک،
چنانچه تشخیص دهد آن شخص قبول عضویت این سازمان را خواهد پذیرفت یا خیر، موضوع را در کمیته مربوطه مطرح و کمیته نیز آن را در صورتمجلس منعکس و دبیر کمیته با ارسال بیوگرافی و مشخصات کامل و دو قطعه عکس از شخص مورد نظر، از ستاد سازمان درخواست قبولی عضویت آن را می‌نماید (توضیح آنکه پیشنهاد عضویت فرد جدید باید با موافقت کامل تمام اعضای کمیته صورت گیرد و (حق و تو) برای هر کدام باقی است و با مخالفت یک عضو از اعضای کمیته، پیشنهاد عضویت شخص جدید عملی نخواهد بود)
پس از ارسال پیشنهاد مزبور از کمیته مربوطه به ستاد سازمان، ستاد سازمان از منابع مختلف و حتی دستگاه‌های انتظامی و اطلاعاتی کشور و تحقیقات مستقیم درباره صلاحیت عضو پیشنهاد شده، تحقیقات کافی به عمل خواهد آورد و چنانچه نظریه کمیته پیشنهادکننده تأیید شد، به کمیته ابلاغ می‌شود که مراسم عضویت او را انجام دهند. (بعضی اوقات این تحقیقات به مدت شش ماه طول خواهد کشید.) در این موقع دبیر یا اعضای کمیته پیشنهاد کننده، با شخص مورد نظر مذاکره و او را آماده می‌کند که در راه وطن‌پرستی و شاه‌دوستی که رویه مشترک دارند، هم‌عهد شوند و عنوان برادری پیدا کنند و در این راه سوگند یاد نمایند و پس از ادای سوگند، موظف شوند تحت [هر] شرایطی از جان و ناموس و منافع مشروع یکدیگر دفاع کنند و تعهد نمایند در راه حفظ تاج و تخت سلطنت و قانون اساسی کشور و میهن، تا پایان عمر مشترکاً جانبازی نمایند و حتی در زمان جنگ عمومی و یا شورش‌های داخلی، به عنوان قوای چریک و پارتیزان دوشادوش سربازان ارتش شاهنشاهی، به اتفاق دوستان و طرفداران و خانواده‌های خود، علیه عناصر ضدسلطنت و ضداستقلال میهن بجنگند. (بدیهی است تا انجام مراسم سوگند، عضو جدید به هیچ وجه اعضای کمیته را نخواهد شناخت و مشخصات سازمان را نخواهد دانست.) متعاقب آن، مراسم سوگند با حضور اعضای کمیته مربوطه و یک نفر نماینده اعزامی از ستاد سازمان انجام می‌شود و کلام‌الله مجید و تمثال شاهنشاه و یک شمشیر یا اسلحه گرم در این مراسم خواهد بود و متن سوگند که خلاصه‌اش سوگند به قرآن و تمثال شاهنشاه مبنی بر قبول فداکاری و جانبازی در راه حفظ تاج و تخت سلطنت و رژیم کشور و حفظ استقلال میهن و
مبارزه با بیگانه و بیگانه‌پرستان و دشمنان ایران . خدمت به ملت ایران. پاکدامنی و درستکاری و اتحاد و اتفاق کامل با سایر برادران و خواهران عضو سازمان و امثال آن می‌باشد، قرائت می‌گردد و عضو جدید پس از ادای سوگند مزبور، سوگندنامه را امضاء می‌نماید و سپس به طور مختصری نام سازمان و اسامی اعضای کمیته مربوطه به او گفته می‌شود و ممکن است عضو جدید، به عضویت یکی از کمیته‌های فرعی قبول و معرفی شود. البته اشخاص معدودی هم در بین اعضای سازمان یافت می‌شوند که با وجود این که توده‌ای و منحرف نمی‌باشند، ولی کاملاً متعصب و مومن به اصول بالا نیستند و در موقع بحرانی و خطرناک، حاضر به فداکاری در راه شاه و میهن نخواهند بود و به این جهت قبول عضویت کرده‌اند که از موقعیت1 سازمان بهره‌مند شوند.
6 . دستورات و تصمیماتی که از ستاد سازمان و کمیته‌ها کتباً ابلاغ می‌شود، اکثر نزدیک به اتفاقشان مربوط به نحوه مبارزه با تبلیغات شوم و مضره کمونیست‌ها و خنثی کردن هدف‌ها و مقاصد آنان و همچنین تبلیغ به خدمات و اصلاحاتی که در کشور به فرمان شاهنشاه انجام‌شده، می‌باشد و به کمیته توصیه می‌شود که در محافل و مجالس و اجتماعات، اصلاحات انجام شده در کشور را متذکر و هدف کمونیست‌ها و جبهه ملی و کلیه دستجات و عناصر ضدملی و ضدسلطنت را تشریح و مقاصد آنها را خنثی نمایند و کوشش شود که عناصر منحرف در راه شاهدوستی وارد و افراد ناراضی را با انجام درخواست‌های مشروع و قانونی‌شان راضی نمایند.
7 . کمیته‌ها باید ضمن صورت‌جلسه مربوط به خودشان، اطلاعات و مسموعات و موارد نارضایتی مردم و اجتماع را منعکس[کنند] و اگر سوءاستفاده‌های مالی و غیره در دستگاه‌ها صورت می‌گیرد و یا عناصری موجب نارضایتی و ناراحتی دیگران می‌شوند، گزارش کنند تا نسبت به رفع آنها توسط ستاد سازمان اقدام شود و مراتب به پیشگاه مبارک شاهنشاه معروض و استدعای صدور دستور لازم به مقامات مربوطه به عمل آید.
8 . به هر حال پس از بازداشت سپهبد کیا، فعالیت این سازمان تقریباً به مدت 6 ماه عملاً متوقف بود و حتی بودجه آن قطع شد (ظاهراً از بودجه سازمان، فقط اعضای سازمان مرکزی که اکثراً افسران بازنشسته هستند و پیک‌های مخصوص اعزامی به شهرستان‌ها به عنوان حقوق ماهیانه استفاده می‌کردند.) توضیح آنکه در زمان ریاست سپهبد کیا نیز سرلشگر همایونی تقریباً عنوان قائم‌مقامی ایشان را در سازمان داشتند و سپهبد کیا به علت اشتغال به کار در اداره دوم، کارهای سازمان را به عهده ایشان گذارده و خود نیز رابط بین اعلیحضرت همایونی با سازمان بوده و گزارشات سازمان را به عرض رسانیده و اوامر شاهنشاه را به مقامات مربوطه و سازمان ابلاغ می‌کردند.
9 . در آن موقع به شدت شایع بود و تقریباً صحت داشت که بین سپهبد کیا و بختیار، ریاست سازمان امنیت و سازمان کوک، رقابت و اختلافات شدید بود و ایشان نسبت به وجود سازمان کوک فوق‌العاده بدبین بودند و چون سازمان کوک زیر نظر شاهنشاه و مورد حمایت معظم‌له بود، سپهبد بختیار قادر به انحلال و تضعیف آن نشدند؛ ولی نسبت به اعضای شناخته شده سازمان کوک، به عناوین مختلف بدرفتاری و در صورت امکان آن‌ها را در محل کار اداری‌شان تحت فشار قرار داده بودند، که آنان از سازمان کوک دلسرد و مأیوس شوند و خواسته ایشان انجام نشود.
1 . متعاقب بلاتکلیفی و توقف چندماهه فعالیت سازمان کوک، دوباره سازمان به فرمان اعلیحضرت همایون شاهنشاهی زیر نظر مستقیم تیمسار سرلشگر همایونی فعالیت خود را تجدید کرده و ایشان تقریباً گزارشات امور را به طور هفتگی، ضمن شرفیابی به عرض می‌رسانند و کسب دستور می‌نمایند. منتها عده‌ای از اعضای کمیته‌ها و حتی ستاد سازمان، تیمسار سرلشگر همایونی را ضمن اینکه درستکار می‌دانند، ایشان را فوق‌العاده محافظه‌کار و ترسو می‌شناسند و می‌گویند ایشان از روی محافظه‌کاری حاضر نیست موارد نارضایتی مردم را به عرض رسانیده و استدعای امر به رفع آن بنماید و ضمناً کاملاً بی‌حس هستند و نمی‌توانند از منافع مشروع و کاملاً طبیعی اعضاء دفاع نمایند و در نتیجه حقوق قانونی اعضا در ادارات و دستگاه‌های مربوطه تضییع و تحت فشار قرار می‌گیرند و به همین جهت اعضای سازمان به شدت دلسرد و مأیوس هستند و می‌گویند در حالی که خدمتگزاران و فداکاران واقعی شاهنشاه هستیم و بدون دیناری مزد و پاداش، از روی اعتقاد و ایمان به نفع این کشور و رژیم جانبازی کرده و می‌کنیم، چرا عناصر غیرشاهدوست و حتی مشکوک و منحرف مشاغل حساس اداری کشور را اشغال کرده‌اند، ولی در مقابل نسبت به ما توجهی نشده و حتی مورد بی‌مهری دستگاه‌ها نیز می‌باشیم و چرا این سازمان مراتب را به شرف عرض نمی‌رساند و استدعای رفع این تبعیض[را] نمی‌کند.
11. پس از انتصاب سرلشگر همایونی به ریاست سازمان مورد بحث و عزل سپهبد کیا، محرمانه ستاد سازمان شفاهاً به عده‌ای از دبیران کمیته‌ها ابلاغ کرد که سپهبد کیا دیگر سمتی ندارند و درباره جریان سازمان نباید از ایشان کسب دستور شده یا توضیحی داده شود. منتها سپهبد کیا رسماً از عضویت سازمان برکنار نشده‌اند و دبیر یکی از کمیته‌ها می‌باشند و گویا سپهبد کیا چند نوبت جلسه کمیته مربوط به خودشان را با حضور اعضاء تشکیل داده‌اند؛ از طرفی عده‌[ای] از اعضای سازمان بعد از آن هم رابطه خودشان را (چه آنهایی که کمیته‌های خود را تشکیل می‌دهند و چه افرادی که تشکیل نمی‌دهند)، با سپهبد کیا قطع نکرده‌اند و با ایشان دوست و یا اظهار دوستی می‌نمایند. (مانند سرلشگر طائرپور و غیره)
12. به طور کلی تصور نمی‌رود در حال حاضر جز چند کمیته، بقیه کمیته‌های تهران تشکیل شود و فعالیت قابل توجهی باشد. لیکن در شهرستان‌ها و مرکز استان‌ها فعالیت به مراتب بیشتر است و همواره عده‌ای از سران عشایر. متنفذین و مالکینی که برای انجام درخواست‌های خودشان به تهران می‌آیند، با سرلشگر همایونی و سرهنگ خسروی ملاقات و درخواست و یا گزارش خودشان را تسلیم می‌کنند، تا از طریق گزارش به پیشگاه ملوکانه یا ادارات مربوطه انجام گیرد و دستوراتی هم دریافت می‌کنند.
13. محل فعلی سازمان، در خیابان تخت‌جمشید غربی و نزدیک میدان کاخ می‌باشد. البته اکنون هم آمد و رفت‌هایی به سازمان می‌شود، ولی به علت دلسردی و نارضایتی، اکثر جلسات یا اصولاً تشکیل نمی‌شود یا آنکه مرتباً تشکیل نمی‌گردد و همگی اعضا اظهار تأسف می‌کنند که اولیاء امور و دستگاه‌ها، افراد منحرف یا بی‌طرف را تشویق و به مشاغل حساس گمارده، ولی به شاهدوستان و میهن‌پرستان واقعی توجهی ندارند و حتی آنها را طرد و محدودیت و تضییقات هم درباره آنان فراهم کرده‌اند. عده‌ای هم می‌گویند هرقدر که به حکم وطن‌پرستی و شاه‌دوستی بخواهیم افراد را تبلیغ و تشویق به خدمتگزاری در راه مصالح ملی و وطن‌پرستی کنیم، ولی اولیای امور در بسیاری از موارد خود مولد نارضایتی و در نتیجه موجب انحراف و دلسردی و بدبینی مردم به دستگاه می‌باشند و به این جهت فعالیت اجتماعی ما بی‌اثر خواهد بود.
14 . از دو سه سال پیش به این طرف، به فرمان اعلیحضرت همایونی مقرر شده که اداره سازمان نیروی مقاومت به سازمان کوک واگذار شود و از ارتش شاهنشاهی منتزع و فقط برای تمرینات نظامی از وجود آقایان افسران شاغل خدمت در ارتش استفاده شود؛ لیکن این کار تا به حال عملی نشده است و جلسات مکرری در ستاد بزرگ ارتشتاران با حضور تیمسار ارتشبد حجازی و سرلشگر همایونی و فرماندهان مربوطه تشکیل شده است، اما تا به حال نسبت به نحوه اداره سازمان نیروی مقاومت ملی و طرز تشکیلات آن توافق کامل نشده و اولیای سازمان کوک اظهار می‌دارند که بعضی از آقایان اولیاء ارتش در این کار، کارشکنی می‌کنند و اعلیحضرت همایونی مجدداً امر فرموده‌اند هر چه زودتر در این باره، واگذاری امور سازمان مقاومت ملی به سازمان کوک، مطالعه کنند تا زودتر به سازمان فوق واگذار شود تا پیشرفت‌های بیشتری نصیب سازمان مقاومت ملی شود. گویا بیشتر اختلاف در این مطلب است که مقامات ارتشی عقیده دارند بخش‌ها و نواحی سازمان مقاومت ملی به ریاست افسران شاغل خدمت (مجموع آنها زیر نظر سرلشگر همایونی) اداره شود، افسران بازنشسته که به امور سیاسی و اجتماعی و اطلاعاتی آشنایی دارند، سمت مشاور را در بخش‌ها و نواحی داشته باشند و استدلال می‌کنند که واگذاری اسلحه و مهمات به افسران غیرشاغل مقتضی نیست؛ ولی سازمان (به وسیله سرلشگر همایونی) عقیده دارد اصولاً در زمان صلح، احتیاج به اسلحه و مهمات نیست که در اختیار بخش‌ها و نواحی و مأمورین قرار گیرد و از طرفی افسران شاغل، فاقد تجربه و معلومات اجتماعی هستند و قادر به مذاکره و تحقیقات بین مردم و ارشاد اجتماعات نمی‌باشند.
15 . هم اکنون که سرلشگر همایونی به نمایندگی مجلس شورای ملی انتخاب شده، روزهای تعطیل جلسات مجلس شورای ملی، در دفتر سازمان حضور یافته و به کار سازمان رسیدگی می‌کنند و در حقیقت اداره سازمان کلاً به عهده سرهنگ خسروی است که واقعاً فعالیت می‌کنند و زحمات زیادی متحمل می‌شود و مورد علاقه و احترام تمام اعضاء سازمان بوده و در انجام خواسته‌های اعضاء، صمیمانه تا حدود امکان کوشش کرده و اعتماد افراد را جلب نموده است.
ضمناً به احتمال نزدیک به یقین، هفته‌ای یک روز جلسه مشترکی در دفتر کار سرلشگر همایونی (در سازمان کوک) با حضور بعضی اعضاء دستگاه‌های انتظامی و مقامات ارتشی تشکیل می‌شود و در این جلسات، مسائل سیاسی و اجتماعی مطرح و تبادل نظر و مبادله اخبار می‌نمایند
16 . تا یکی دو ماه پیش که سپهبد کیا نارضایتی کلی داشت، از سازمان فعلی کوک و اولیای فعلی آن هم ناراضی بود؛ ولی اخیراً که رضایت نسبی زیادی پیدا کرده، به سازمان مزبور هم بدبین نمی‌باشد و گفته می‌شود که ایشان اخیراً دوباره مورد عنایت و الطاف شاهنشاه قرار گرفته‌اند.
17 . به طور کلی این سازمان مورد توجه و مرحمت اعلیحضرت همایون شاهنشاه می‌باشد و شاهنشاه نسبت به سازمان مزبور کاملاً خوشبین و راضی می‌باشند (و حقاً اگر اولیاء سازمان با دلسوزی کامل و بصیرت و مردم‌داری لازم فعالیت کنند، سازمان قادر خواهد بود توسط اعضای خود که غالباً در بین اجتماعات و دستجات هر کدام نفوذ و اعتباری دارند، بدون هیچگونه هزینه‌ای، افراد و مردم صنوف مختلف را به راه شاه‌دوستی و میهن‌پرستی ارشاد و تشویق و تبلیغ نموده و تبلیغات مضره بدخواهان را به خوبی خنثی نموده و از این راه بهترین خدمت را به رژیم مشروطه سلطنتی و استقلال میهن عزیز بنماید و مردم را همواره آماده و مستعد جانبازی و فداکاری نگاهدارد و حتی موجب اجراء سیاست کشور و مصالح عالیه مملکت در بین مردم گردد. (بدون آنکه در ظاهر دولت و دستگاه برای اجرای سیاست مزبور، متوسل به اعمال زور و قدرت و اعمال نفوذ علنی شود) و تأثیر چنین سازمانی به شرح بالا، به مراتب اثر و فایده‌اش از تشکیل حزب یا احزاب بیشتر خواهد بود. لیکن متأسفانه معلوم نیست سازمان فوق تا به حال تا چه اندازه در این راه توفیق حاصل کرده باشد و آیا اکثریت اعضای سازمان، بخصوص گردانندگان آن واجد تمام شرایط لازم، چه از حیث ایمان و اعتقاد کامل و هم از لحاظ شایستگی اداره یک سازمان مفید و مؤثر مخفی و تشویق و تبلیغ روح وطن‌پرستی و شاه‌دوستی واقعی بین مردم می‌باشند و یا خیر.
18 . به قرار اطلاع در گذشته عده‌ای از اعضای سازمان به وسیله پشتیبانی و حمایت سران سازمان، مقاماتی را احراز و مشاغل حساسی را به دست آورده‌اند و گفته می‌شود برخلاف سوگندی که یاد کرده‌اند که علاوه بر شاه‌دوستی و میهن‌پرستی، درستکار و پاکدامن بوده و نسبت به شاهدوستان و میهن‌پرستان واقعی علاقمند و وفادار و به ویژه نسبت به سایر برادران و خواهران عضو سازمان، متحد و صمیمی و حامی منافع مشروع یکدیگر باشند؛ لیکن عملاً این طور نبوده و شاید در مواقعی برای حفظ منافع و مصالح شخصی خود، عناصر توده‌ای و مصدقی را در مشاغل حساس اداری خود حمایت و طرفداری کرده‌اند؛ ولی نسبت به شاهدوستان واقعی که درستکار و پاکدامن و عضو این سازمان نیز بوده‌اند، کمال بی‌عاطفگی را معمول داشته‌اند و از جمله موارد نارضایتی اعضای کمیته‌ها، همین موضوع است که چرا اعضای مؤثر سازمان برای جلب مصالح و منافع شخصی، با افرادی غیرصالح زد و بست‌هایی سیاسی می‌کنند و یا شخصاً مرتکب اعمال منافی با درستی و پاکدامنی می‌گردند.
19 . عده‌ای از رجال کشور مانند جناب آقای علم نخست‌وزیر فعلی. جناب آقای قدس نخعی وزیر دربار شاهنشاهی. بعضی از آقایان وزرا. استانداران و نمایندگان مجلسین هم عضویت این سازمان را دارند و تا آنجا که اطلاع در دست است، کمیته جناب آقای علم تا قبل از اشتغال به مقام نخست‌وزیری تشکیل می‌گردید، ولی از آن پس اطلاعی در دست نیست و به هر حال به طور نسبی و بین عده‌ای از اعضای سازمان به حکم سوگند برادری که یاد شده، صمیمیت و اتحاد برقرار و نسبت به یکدیگر کاملاً علاقمند و متفق می‌باشند.