فعالیت‌های پنهانی آقای عطاءاله خسروانی
تاریخ سند: 3 آبان 1345
فعالیت‌های پنهانی آقای عطاءاله خسروانی
متن سند:
321 تاریخ:3 /8 /1345گزارش
فعالیت‌های پنهانی آقای عطاءاله خسروانی
محترماً به استحضار می‌رساند در تاریخ 7 /4 /45 اطلاعیه‌ای مبنی بر فعالیت‌ها و اقدامات پنهانی آقای عطاءاله خسروانی وزیر کار و امور اجتماعی و دبیرکل حزب ایران نوین و ارتباط با مقامات و سناتورهای آمریکایی به منظور تصدی کابینه واصل که از مفاد آن چنین استنباط می‌گردید که نامبرده به طریق مختلف درصدد است به مقامات ذی‌نفوذ و صاحب نظر آمریکایی چنین وانمود و تفهیم نماید در صورت احراز پست نخست‌وزیری نظریات آنان را در مسائل مربوط به نفت و جلوگیری از گرایش ایران به جانب بلوک شرق تامین خواهد کرد. مفاد اطلاعیه فوق با قید موارد ذیل جهت تحقیق به ساواک تهران منعکس گردید:
1- عطاءالله خسروانی دبیرکل حزب ایران نوین چه فعالیت‌های پشت پرده را آغاز نموده است.
2- مشارالیه از چه طریقی درصدد اخذ تماس با مسئولین آمریکایی می‌باشد.
3- کدام یک از مقامات داخلی در این زمینه با نامبرده همکاری دارند.
ساواک تهران در تاریخ 6 /5 /45 پس از تحقیق و بررسی باتوجه به سوالات نیز چنین اعلام داشته است:
1- عطاءالله خسروانی خود شخصاً در ایران با مقامات آمریکایی هماهنگی داشته و در خارج از کشور نیز توسط برادرش سفیر کبیر ایران در آمریکا با مقامات وزارت امور خارجه و سناتورهای موثر آمریکایی دست به فعالیت‌هایی برای نخست‌وزیری زده است.
2- نامبرده موفقیت خود را در مبارزه با عناصر مخالف سیاست آمریکا و کسب قدرت در حزب و خنثی کردن هر نوع فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی و سیاسی با سایر کشورهای اروپایی بالاخص کشورهای بلوک شرق دانسته و در این راه در تلاش مداوم می‌باشد.
3- در خارج از ایران توسط برادرش که سفیر کبیر ایران در آمریکا می‌باشد با مقامات وزارت امور خارجه و سناتورهای موثر آمریکایی فعالیت‌هایی داشته و در داخل با مسئولین سفارت آمریکا در تهران و شخصیت‌هایی نظیر دکتر خواجه‌نوری لیدر فراکسیون پارلمانی حزب ایران نوین و دکتر منوچهر کلالی، عبدالرضا انصاری، دکتر مهذب، مهندس ریاضی رئیس مجلس شورای ملی بدین منظور همکاری داشته و ضمناً مهندس کاظم جفرودی که در نخست‌وزیری مرحوم منصور موثر بوده در این مورد صمیمانه تلاش می‌نمایند.
مراتب اطلاعیه و اعلام نظر ساواک تهران از نظر اینکه موضوع واجد اهمیت بود در تاریخ 9 /5 /45 با راهنما مشخص می‌باشد گزارش و تیمسار ریاست ساواک ذیل آن پی‌نوشت فرمودند "ساواک تهران شایعات جمع‌آوری می‌نماید اگر تمام گزارشات ساواک تهران به همین نحو است باید فکر دیگری کرد. مهندس جفرودی کوچک‌ترین نقشی در نخست‌وزیری مرحوم منصور نداشته است. توجه شما را جلب می‌نماید شاید عواملی دارد ساواک تهران را منحرف و بلکه می‌خواهد او را خراب نماید گزارشات بایستی مستند بوده والا باید ذکر گردد این شایعات چنین می‌گویند."
در اجرای امر موضوع مجدداً با قید مواردی به ساواک تهران ارسال تا پیرامون آن تحقیق و چنانچه متکی و مستند به دلایلی می‌باشد گزارش نماید و ساواک مذکور در مورخ 17 /7 /45 (با راهنما مشخص است اعلام داشته مفاد نامه قبلی متکی به تحقیقاتی است که به نحو غیرمحسوس به عمل آمده است و طبق اطلاع برادر آقای خسروانی (سفیر کبیر ایران در آمریکا) بیش از سایر سران کشورهای خاورمیانه و آسیا با سفیر آمریکا نزدیک است و نامبرده توسط سفیر آمریکا در تهران که اقدامات خود را وسیله رئیس کمیته و امور سیاسی وزارت امور خارجه به مرحله عمل رسانیده بود از مهندس ریاضی دعوت کرده که به آمریکا عزیمت و در مراسم به آب انداختن کشتی ریاضی شرکت نماید و منظور اصلی ازاین مسافرت این بوده که مهندس ریاضی در تقویت اکثریت نمایندگان بخصوص در اجرای نظریات دبیرکل حزب غفلت نکند و بعد از مراجعت نامبرده از آمریکا شایعه نخست‌وزیری آقای عطاءاله خسروانی شدت یافته تا جایی که سپهبد شکیبی معاون وزارت[کار] اظهار داشته موضوع خسروانی تمام شده و آقای هویدا به لندن یا به آمریکا می‌رود و فعالیت‌های پنهانی خسروانی سفیر ایران در آمریکا و عطاءاله خسروانی در ایران به عرض شاهنشاه آریامهر رسیده و معظم‌له از این اقدامات ابلهانه‌ای که به عمل می‌آید متاثر شده‌اند. در هر حال فعالیت‌های سفیر ایران در آمریکا به خاطر تصدی پست نخست‌وزیری برادرش عطاءاله خسروانی می‌باشد که با استفاده از دوستی چند نفر از سناتورهای متنفذ و رئیس امور سیاسی و اطلاعاتی ایران در وزارت خارجه آمریکا به عمل آمده و در ایران نیز خسروانی در تماس با مقامات آمریکایی غفلت نکرده و این‌چنین وانمود می‌نماید که در اثر اقدامات فوق وعده داده شده که تا پایان سال 45 آقای هویدا به عنوان سفیر ایران به لندن و یا فرانسه عزیمت و آقای خسروانی مامور تشکیل کابینه می‌گردد و نیز بعضی محافل وابسته به بهائیان در خارج و داخل از روی کار آمدن خسروانی پشتیبانی می‌نمایند ضمناً چون آقای خسروانی از اقدامات خود و برادرش و فعالیت‌های آمریکایی‌های مسئول امور ایران در وزارت امور خارجه آمریکا مطمئن است لذا هیچگونه عکس‌العملی برای سرکوبی مخالفین نشان نمی‌دهد و چنان عمل نمی‌کند که اقدامات وی آشکار و موجبات شکست را فراهم نماید به هر حال اقدامات خود را در خنثی‌نمودن فعالیت‌ها بلوک شرق و دولت‌های اروپایی و توسعه روابط ایران و آمریکا منوط به تصاحب پست نخست‌وزیری می‌داند. مراتب استحضاراً به عرض می‌رسد.
پی‌نوشت تیمسار ریاست ساواک:
تحقیقات غیرمحسوس ساواک تهران مایه ناامیدی است.
تنها منبع تحقیق موثر اشاره ....[ناخوانا] سپهبد شکیبی است که ممکن است روی درستی و هم‌مسلکی باشد و منبع موثر یا مثبت نیست.
برای من باورکردنی نیست که وزیر کار چنین فکری در مخیله‌اش خطور کند.
گذشته از مراتب بالا کسانی که مقامات وزارت قرار گرفته‌اند می‌دانند که دیگر نخست‌وزیر شدن پایبند و پست نیست فقط یک نفر نخست‌وزیر کشور را تعیین می‌کند و بلوک شرق و غرب هم دیگر اثری ندارد.
پرونده آقای عطاءاله خسروانی وزیر کار و خدمات اجتماعی و دبیرکل حزب ایران نوین ضمیمه و بایگانی شود- 12 /8 /45 از طبقه‌بندی سری خارج شود- 16 /8 /45 اصل در ح 351