علی دوانی
علی دوانی
متن سند:
علی دوانی ـ در سال 138 شمسی در قصبه «دوان» واقع در دو فرسخی کازرون و بیست فرسخی شیراز متولد گردید در حدود سال 1318 با کسانش به آبادان رفت و سال 1323 برای تحصیل علوم دینی عازم نجف اشرف شد. چهار سال در آن حوزه مقدسه مشغول تحصیل بود. و سپس در سال 1328 به واسطه عارضه کسالت به ایران آمد. در ماه محرم همان سال که برای نخستین بار برای تبلیغ به نهاوند رفته بود با یک خانواده مشهور روحانی آنجا (خاندان آل آقا از احفاد مرحوم استاد کل وحید بهبهانی) وصلت نمود و ناگزیر از مراجعت به نجف اشرف منصرف شد و در همان سال به شهر مذهبی قم آمد و سکونت اختیار کرد.در قم بقیه دروس سطح را فرا گرفت و به حوزه درس خارج مرحوم آیت‌اله بروجردی1 اعلی‌الله مقامه حضور یافت. ضمناً از محضر آیت اله شریعتمداری و آیت اله خمینی نیز استفاده نمود. فلسفه و تفسیر را از حوزه درس استاد علامه آقای حاج سید محمد حسین طباطبائی مولف تفسیر المیزان و اصول فلسفه یا روش رئالیسم آموخت.
دوانی در سن بیست سالگی با قلم ومنبر آشنا شد. همان سال در مجله «دین مسلمین» و روزنامه «ندای حق»2 مقالاتی نوشت و سپس این رشته را دنبال کرد. ضمناً در ایام تبلیغ ماه رمضان و محرم و صفر که حوزه قم تعطیل بود به منظور وعظ و تبلیغ با دعوت قبلی به شهر ما سفر نمود و رشته وعظ و خطابه را تکمیل نمود.
وی علاقه زیادی به مطالعات کتب مختلف و منابع مختلف شیعه و سنی و شرقی و غربی دارد و به همین[دلیل] کتابخانه نسبتاً جامعی پدید آورده است که بالغ بر سه هزار جلد کتاب در رشته‌های مختلف دارد.
دوانی تاکنون یازده جلد کتاب سودمند تألیف کرده است. وی می‌گوید من همیشه در نگارش‌های خود در صدد آنم که خلأ را پر کنم و چیزی که دیگران ننوشته‌اند، بنویسم تا به تکرار مکررات و نقل مطالب این و آن کنم. مثلاً چون در زبان فارسی بیوگرافی دانشمندان شیعه آن‌هم به سبک تحقیق و بررسی‌های کامل جایش خالی است لذا اکثراً آثار او در این رشته است. و هکذا سایر آثار او.
تالیفات وی ـ
1ـ شرح زندگانی جلال الدین فیلسوف مشهور قرن نهم هجری
2ـ شرح زندانی وحید بهبهانی ـ سرآمد محققین دانشمندان شیعه
3ـ مقدمه و تصحیح کتاب شاهراه هدایت
4ـ داستان‌های اسلامی 3 ـ گزیده‌ای از داستان‌های تاریخ اسلام
5ـ روحانیون ایران
6ـ مقدمه و پاورقی و ملحقات و اصلاح تاریخ قم4
7ـ مقدمه و تصحیح نهج البلاغه5 چیست؟ ـ تألیف آیه اله شهرستانی
8ـ فروغ هدایت ـ ترجمه مصباح الهدایه آیت اله بهبهانی
9ـ شرح زندگانی آیت اله بروجردی
1ـ اشعار نغز ـ راجع به تساوی حقوق زن و مرد.
توضیحات سند:
1. آیت‌الله العظمى حاج آقا سیدحسین بروجردى، فرزند سیدعلی در سال 1254 ﻫ ش در بروجرد متولد شد. او تحصیلات خود را در مکتب شروع کرد و سپس به مدرسه نوربخش بروجرد منتقل شد و از آنجا به حوزه علمیه بروجرد رفت و صرف و نحو، بدیع، عروض، منطق و فقه و اصول را فرا گرفت و براى ادامه تحصیل به حوزه علمیه صدر اصفهان رفت و از محضر میرزا جهانگیر خان قشقایى، سید محمد باقر درچه‌اى، میرزا کلباسى و محمد تقى مدرس کسب فیض کرد.او در سال 1281 براساس درخواست والد خود پس از 9 سال تحصیل در اصفهان به بروجرد مى‌رود و در سال 1282 به نجف اشرف جهت ادامه تحصیل عزیمت مى‌کند سید حسین در 36 سالگى در حوزه نجف مشهور شد و چنان موقعیتى پیدا کرد که در معابر و مدارس مورد توجه عام و خاص قرار گرفت و حوزه درسى او بسیار باشکوه برگزار مى‌شد. او از سال 1282 تا سال 1289 در نجف اشرف بود و باز به تقاضاى والد خود در سال 1289 ﻫ ش به بروجرد حرکت کرد. در سال 1290 پدر او رحلت فرمودند و مرگ پدر باعث شد که دیگر به نجف نرود و در بروجرد بماند. 12 سال در بروجرد مشغول تربیت طلاب شد و در سال 1304ﻫ ش بعد از مرگ فرزند خود جهت مسافرت عازم مشهد شد. در برگشتن به قم مى‌رود و به گرمى از طرف آیت‌الله حائرى و حوزه علمیه قم تکریم مى‌شود و به دعوت فضلای قم شروع به مباحثه مى‌نماید ولى با پیگیرى مردم بروجرد پس از یکسال و نیم توقف در سال 1306ﻫ ش به بروجرد برمى‌گردد. و سپس به مکه مشرف مى‌شود و پس از مراجعت به تهران رفت و از آنجا دومین سفر خود را به مشهد مى‌رود و پس از 7 ماه توقف مجددا به بروجرد برمى‌گردد و تا سال 1319ﻫ ش در آنجا مى‌ماند. در سال 1320ﻫ ش پس از رحلت آیت‌الله حائرى به درخواست علما و اهل علم ایشان به قم رفتند و خلأ وجودى آیت‌الله حائرى را پر کردند و همه به دور او جمع شدند. با درگذشت مرحوم آیت‌الله قمى آیت‌الله بروجردى مرجع تقلید جهان تشیع شدند و ایشان که نسبت به گسترش حوزه علمیه قم توجه وافرى داشت و آنرا بیش از گذشته گسترش داد و مکتب فقهى خاص و مکتب علم رجال را پایه‌گذارى کرد.
مرحوم آیت‌الله بروجردى از روحانیونى بود که با سلطنت رضاشاه مخالفت مى‌کرد و در دوره سلطنت محمدرضا شاه با بسیارى از اقدامات رژیم نظیر لایحه اصلاحات ارضى مخالف بود و تلاش مى‌کرد تا به وسیله نامه و پیام‌هاى ارسالى از خلافکاری‌هاى رژیم شاه نسبت به حریم اسلام جلوگیرى نماید او در مواردى نیز تقیه نمود و مبارزه با رژیم شاه را به فرصت مناسب‌ترى موکول کردند. سرانجام او پس از یک عمر خدمت به اسلام و مسلمین در دهم فروردین 1340 ﻫ ش (12 شوال 1380 ﻫ ق) رحلت فرمودند.
2. نشریه ندای حقیقت به صاحب امتیازی و مدیریت دکتر کاظم وزیری عصر هر روز در تهران منتشر می‌شد و به مسائل سیاسی می‌پرداخت. این نشریه مدتی به جای «افق آسیا» منتشر می‌شده است.
ـ برگرفته از چهره مطبوعات معاصر، ص 320.
3. داستان‌های اسلامی، این کتاب مجموعه داستان‌هایی است که بخشی از آنها را استاد دوانی از سال 1338ﻫ ش تحت عنوان « دوستان ماه» و یا «یک داستان آموزنده» ـ البته بدون اسم ـ در مجله درس‌هایی از مکتب اسلام می‌نوشت و نخست در اوایل دهه 40 به همان نام توسط « انتشارات کانون مهدی» انتشار یافت و چندین بار به چاپ رسید.
مؤلف پس از تجدیدنظر، چند داستان را حذف و داستان‌های دیگری بدان افزود و تعداد داستان‌ها را به 120 عدد افزایش داد و در سه جلد، تحت عنوان داستان‌های اسلامی، از طرف سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال 1363 منتشر شد و چند نوبت به چاپ رسید و سپس در یک جلد و با همان عنوان در سال 1385 و پس از رحلت استاد، توسط شرکت چاپ و نشر بین‌الملل انتشار یافت.
4. تاریخ قم، عنوان دیگر این کتاب مختارالبلاد، نوشته مرحوم محمدحسین ناصر‌الشریعه است که در سال 1324 ﻫ ش در قم منتشر شد. به خواهش مؤلف، استاد دوانی یادداشت‌های پراکنده مؤلف را در جای‌جای کتاب قرار داد و علاوه بر عنوان‌گذاری و اصلاح عبارات متن (ویرایش)، آیات و روایات را ترجمه نمود و پانویس‌های لازم را با نشان‌دادن حرف (ر) بدان افزود. نظر به اینکه حدود 20 سال از زمان تألیف کتاب می‌گذشت، و طی این مدت آثار و ابنیه و تحولات زیادی در قم رخ داده بود، مطالب مربوط به آنها را نیز استاد دوانی به آنها افزود و به همراه مقدمه‌ای مبسوط به تاریخ 18 /2 /1342 به چاپ رسید. چاپ سوم به تاریخ 1350 و چاپ چهارم در سال 1383 توسط نشر رهنمون منتشر شد.
5. در پیرامون نهج‌البلاغه، ترجمه کتاب، «هو نهج‌البلاغه» اثر علامه سید هبۀ‌الدین شهرستانی است که سیدعباس میرزاده اهری آن را ترجمه کرد و استاد علی دوانی به تاریخ فروردین 1346 مقدمه مبسوطی در شرح حال و آثار سید رضی (گردآورنده نهج‌البلاغه) و نیز شرح حال مؤلف کتاب، سید هبۀ‌الدین شهرستانی، از علما و فقهای نامدار شیعه و از خاندان معروف سادات شهرستانی نوشت.
این کتاب نخست در همان سال و پس از آن بارها به چاپ رسید. آخرین چاپ آن در سال 1378 توسط انتشارات بنیاد نهج‌البلاغه انتشار یافت.