در اجرای اوامر شفاهی تیمسار ارتشبد ازهاری1 رئیس ستاد بزرگ ارتشتاران
تاریخ سند: 8 آبان 1357
در اجرای اوامر شفاهی تیمسار ارتشبد ازهاری1 رئیس ستاد بزرگ ارتشتاران
متن سند:
شماره: 119 /28 /02 /501 تاریخ:8 /8 /1357از: فرمانداری نظامی مشهد و حومه. ر 2
به: ت ریاست سب 3
پیرو 3 /04 /401- 7 /8 /1357
1. در اجرای اوامر شفاهی تیمسار ارتشبد ازهاری1 رئیس ستاد بزرگ ارتشتاران که در ساعت 1900 مورخه 7 /8 /57 وسیله تلفن به من ابلاغ گردید، اقدامات مشروحه زیر انجام گردیده است.
الف. در امتثال فرمان مبارک اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر بزرگ ارتشتاران که تلفنی به وسیله ریاست ستاد بزرگ ارتشتاران ابلاغ گردید، منع عبور و مرور شبانه مشهد و حومه مجدداً به زمان قبلی (از ساعت 2400 الی 0400 صبح) تعیین و اعلام گردید.
ب. به فرمانداران نظامی مناطق 6گانه مشهد ابلاغ گردید که تظاهرات و اجتماعات را ابتدا وسیله صحبت از طریق بلندگو و نصیحت و دلالت و برانگیختن احساسات ملی و توجه دادن به مقررات فرمانداری نظامی و سپس آب رنگ و پرتاب گاز اشک‌آور و بالاخره تیراندازی وسیله فشنگ پلاستیکی و ارائه قدرت نظامی منطقی خنثی نمایند.
2. در حال حاضر اکثر فرهنگیان و شاگردان مدارس به حال تعطیل بوده و روز‌ها به عوض رفتن به مدارس، در منازل روحانیون افراطی آیات (شیرازی. قمی. مرعشی) تجمع، پس از شنیدن سخنرانی آیات نامبرده، از کوچه‌ها[ی] پراکنده شهر مشهد به محلهای مورد نظرشان در مشهد حرکت، سپس به هم پیوسته و شروع به تظاهرات می‌نمایند که سعی می‌شود تا حد امکان با روش‌های معروضه فوق با آنها مقابله گردد و برابر فرمان همایونی از تیراندازی به آنها خودداری می‌گردد.
3. بازار رضا و اکثر کسبه بازار رضا که در حال حاضر به عنوان اعتراض به ازدیاد سرقفلی پرداختی و اجاره بهاء مغازه‌های خود، مدتی است در حال اعتصاب می‌باشند. همچنین تعداد کثیری زوار و متعصبین مذهبی شهرستان مشهد نزدیک ظهر و غروب ابتدا در منازل آیات ذکر شده تجمع، پس از انجام نماز از این منازل و تکایای نزدیک آنها خارج و در کوچه‌های اطراف به طرف صحن مطهر حرکت و به صحن وارد و پس از تظاهرات در داخل صحن، با جمعیت انبوه نمازگزاران و زوار داخل صحن که گاهی اوقات به چندین هزار تن می‌رسند، به خیابان‌های شهر سرازیر و با استفاده از تاریکی شب شروع به تظاهرات موضعی و متحرک و تماس و قطع تماس با مأمورین می‌نمایند و در چنین حال، قریب به اتفاق مردم مشهد نیز (چه زن. چه مرد) یا به آنها پیوسته و یا مشوق آنها هستند. گرچه فرماندار نظامی منظماً با آنها به مقابله پرداخته و با شیوه‌های ذکر شده آنها را متفرق می‌نماید، ولی این عده‌ها مجدداً با استفاده از کوچه‌های فرعی، در محل دیگری تجمع پیدا نموده و تا ساعت 2300 به این حرکات ادامه می‌دهند و سپس به منزل می‌روند.
4. سایر اعضای کمیسیون تأمین استان در وضع فعلی و حساس کشور هیچگونه خشونتی را جهت مبارزه شدید با این عناصر بجز مواردی که در بالا به استحضار رسیده، نه تنها بر مصلحت نمی‌دانند، بلکه خطرناک نیز تلقی می‌گردد.
5. از آغاز فرمانداری نظامی تا تقدیم این گزارش در مشهد به غیر از روز اول که پنج نفر کشته و تعداد قلیلی زخمی که معالجه و تحبیب مالی، روانی شدند، تلفات و ضایعات دیگری وجود نداشته و ایجاد آتش سوزی و اعمال بی‌رویه دیگر که در بعضی شهرها انجام شده، نبوده است و تنها ترور سرهنگ زمانی پور و راننده‌اش بوده که انگیزه‌اش مربوط به قبل از فرمانداری نظامی می‌باشد.
6. اغلب مشاهده می‌شود که برخی از آیات مانند مرعشی. نوغانی و تعدادی دیگر فقط به اجراء راهپیمائی و سخنرانی‌های اسلامی و روضه خوانی، نماز جماعت اکتفا کرده و تا سرحد توانائی از قدرت و نفوذ خود استفاده نموده و اعمال خشونت و توهین به مقدسات توسط مخالفین را جلوگیری می‌نمایند. چنین استنباط می‌گردد [که] این[ها] خطرات ناشی از نفوذ کمونیسم را درک نموده و حاضر به اعمال خشونت‌آمیز مأمورین و مردم نیز نمی‌باشند زیرا که در این صورت به علت عصبانیت و تحریک و مخالفین دولت و عکس‌العمل مأمورین حوادث و درگیری چنان سریع ایجاد می‌گردد که ترمیم و جبران آن برای دولت فعلی مشکلات فراوانی فراهم می‌سازد.
7. با عرض مراتب معروضه فوق و در نظر گرفتن کلیه تظاهرات، میتینگ‌ها، خشونت‌ها که در رسانه‌های گروهی و رادیو و تلویزیون. روزنامه‌ها. مجلات. صدای رادیو بی بی سی، به آگهی مردم می‌رسد، باعث تحریک آنها می‌شود و نیز وجود همیشگی چندین هزار نفر زائر عامی و متعصب و تعداد زیادی طلبه و آخوند و افراطیون مذهبی قابل ملاحظه در مشهد و با در نظر گرفتن آخرین اوامر تلفنی تیمسار ریاست ستاد بزرگ ارتشتاران که در لیله 7 /8 /57 به من ابلاغ گردید، جلوگیری قطعی از این بی‌نظمی‌ها به شرح بالا غیرممکن بوده و فقط می‌تواند وضعیت را بدون خونریزی نگهداری نمود، که امید می‌رود حوصله و شکیبائی مأمورین و اقدامات فوری دولت در زمینه‌های روانی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، مشکل گشای وضعیت موجود باشد. علیهذا مقرر فرمایند نظریه عالی را امر به ابلاغ فرمایند.
فرماندار نظامی مشهد و حومه. سرتیپ جعفری
گیرندگان.
1. تیمسار ن ز ش پیرو اوامر تلفنی مورخه 7 /8 /57 جهت استحضار و صدور اوامر مقتضی
2. نیابت تولیت عظمی و استاندار خراسان جهت استحضار
3. تیمسار فرماندهی ناحیه ژاندارمری خراسان جهت استحضار
4. تیمسار ریاست شهربانی استان خراسان جهت استحضار
5. تیمسار ریاست سازمان اطلاعات و امنیت خراسان جهت استحضار